جلسه دوم کتاب الخمس سال 940617

موضوع: كتاب الخمس (استطاعت در سال خمسی)
در مسئله 22 وارد شدیم از کتاب خمس در این مسئله این بحث مطرح است که اگر کسی در سال خمسی‌اش مازادی دارد خمس آن را باید بدهد حال اگر کسی در این سال مستطیع شد آیا هزینه‌ای که برای سفر است جزء مؤونه سال است و مازاد خمس دارد یا خیر این هزینه هم خمس دارد؟
دیروز به عنوان مثال مطرح کردیم که بر فرض هزینه سال انسانی در طول سال پنج میلیون است در این صورت درآمد سالش اگر بیشتر از پنج میلیون تومان بود آن مازاد خمس دارد حال اگر مازاد درآمدش به قدری بود که مستطیع شد آیا هزینه رفتن به حج جزء مؤونه سال است؟
مسأله فروعی داشت برخی از فروع را مطرح کردیم. اکنون به صورت اجمالی تکرار می‌کنیم و ادمه می‌دهیم.
فرع اول: همین امسال که مستطیع شد موفق به انجام حج می‌شود حضرت امام می‌فرماید «لو استطاع في عام الربح فان مشى الى الحج في تلك السنة يكون مصارفه من المئونة،» [1]جزء مؤونه است و خمس ندارد.
مرحوم سید در عروه هم همین فتوی را دارد که اگر تمکن پیدا کرد و رفت سفر را انجام داد «احتسب من المؤونه».
مرحوم حکیم در مستمسک می‌فرماید «كما صرح به جماعة، بل في رسالة شيخنا الأعظم(ره) نفي الاشكال فيه. لأنها من المؤنة عرفاً.» [2]یعنی همه علما قائلند که اگر همین امسال به سفر حج رفت جزء مؤونه است.
دلیل مسأله: وجه این قول هم این است که قبلا در معنای مؤونه گفتیم مؤونه فعلی مراد است و جزء نیازهای روزانه یکی سفر حج است و اطلاقات ادله مؤونه شامل این مورد می‌شود.
فرع دوم: امسال مستطیع شد ولی امکان سفر وجود ندارد یعنی شرایط دیگر مهیا نیست در این صورت واجب است خمس آن را بدهد و حضرت امام نیز فرمود «و إذا أخّر لعذر أو عصيانا يجب إخراج‌خمسه،» و دیگران هم همین فتوی را دارند هم سید هم حکیم هم خویی فتوی می‌دهند که باید خمس بدهد.
دلیل مسأله: وجه آن این است که قبلا گفتیم مؤونه‌ای که خمس ندارد مؤونه فعلی است و مؤونه‌ای که صرف نشده خمس دارد.
البته بحثی اینجاست که؛
اولا: اگر در سال بعد استطاعتش باقی است باید برود. ولی اگر مالی که خمس آن را داد خرج شد حج بر او واجب نیست. چون به جهت عذری که داشت سال گذشته حج بر او مستقر نشده بود تا أداء ****متسکأ واجب باشد و در جایی انجام فریضه حج به هر قیمت واجب می‌شود که فریضه مستقر بشود یعنی به هر صورتی شده باید برود ولی اینجا مستقر نشده است.
فرع سوم: اگر استطاعت مالی داشت و از جهات دیگر هم استطاعت داشت و از روی تنبلی نرفت و عصیان کرد در پایان سال باید خمس مال را بدهد مرحوم امام صریحا می‌فرماید «یجب اخراج خمسه».
مرحوم سید در عروه می‌فرماید «و لو تمكن و عصى حتى انقضى الحول فكذلك على الأحوط»[3]
وجه این احتیاط هم این است که همین مقدار که وجوب به عهده او محقق شد؛ همین وجوب به منزله این است که این مال را باید در این سفر خرج کند مثل اینکه این مال مؤونه این سال شده است یعنی شبهه می‌شود که جزء مؤونه شده است.
ولی چنانجه دیروز نیز گفتیم این شبهه صحیح نیست زیرا گفتیم مراد از مؤونه آن است که خرج شود و اگر خرج نشد خمس دارد با اینکه خود مرحوم سید در مثال کسی که بر خودش تقتیر کند و مالی اضافه بیاورد می‌فرماید این مال خمس دارد اما در اینجا به صورت قطعی فتوی نمی‌دهد. لذا بقیه محشین بر این «علی الأحوط» اشکال دارند و می‌فرمایند «بل علی الاقوی». زیرا چناچه دیروز بیان کردیم دین را قبول داریم جزء مستثنیات است اما نه صرف دین بلکه اداء دین جزء مؤونه است و نفس مدیون شدن باعث استثنا شدن نمی‌شود.
مسئله‌ای محل ابتلاء باقی می‌ماند؛ که اگر کسی مستطیع شد باید نام‌نویسی کند و پولی بدهد و ممکن است چند سال دیگر به حج برود آیا این جزء مؤونه است یا خیر؟
انشاءاله برای فردا.

 


[3]عروةالوثقی، سیدیزدی، ج4،ص289، جامعه مدرسین.

دسترسی سریع

اخبار و اطلاعیه ها

بالا